تمبر‌ها را بر اساس موضوعات مختلفی می‌توان دسته بندی کرد. گاها بعضی از تمبر‌ها را به دو دسته تمبر پستی و غیر پستی دسته بندی می‌کنند. اما تمبر‌های پستی نیز خود به دسته‌های زیادی قابل تقسیم بندی هستند. تمبر‌های زمینی، هوایی که بسته به نواع مراسلات پستی دسته بندی می‌شوند و یا تمبر‌هایی که بر اساس قیمت آن‌ها دسته بندی می‌شوند. اهمیت شناخت و دسته بندی تمبر‌ها در تعیین ارزش تمبر توسط کارشناس رسمی دادگستری رشته تمبر اهمیت دارد.

تمبر جاری، تمبر زمینی، تمبر یادگاری، تمبر دولتی، تمبر موقتی، تمبر نمونه، تمبر امانات، تمبر سفارشی، تمبر روزنامه، تمبر تلگراف، تمبر مجازی، تمبر اشغالی، تمبر دو قیمتی و صد‌ها نوع دیگر از تمبر را می‌توان از هم تفکیک کرد. اما چگونه انواع تمبر در تعیین ارزش آن‌ها تاثیر گذار است.

تمبر‌هایی مانند تمبر‌های موقت، تمبر‌های نمونه، تمبر‌های اشغالی و تمبر‌هایی که مانند این موراد خاص هستند موارد چاپ آن‌ها اغلب اندک هستند و در مقابل تمبر‌هایی مانند تمبر پستی قرار می‌گیرند که تعداد چاپ آن‌ها بسیار بیشتر است و اغلب نیز در بازار به راحتی قابل دسترسی هستند.

اما از لحاظ شکلی نیز می‌توان تمبر‌ها را دسته بندی کرد. بر این اساس تمبر‌های بی دندانه و دندانه‌دار را می‌توان از هم تفکیک کرد. تمبر‌های بی دندانه همان تمبر‌های معروف باقری هستند که از قدیمی ترین تمبر‌ها به حساب می‌آیند. این تمبر‌ها عمدتا رسمی نبودند و ارزش زیادی هم نداشتند اما در حال حاضر تمبر‌های قدیمی بی دندانه بسیار مورد توجه هستند. کارشناس دادگستری رشته تمبر بر این مورد برای تعیین ارزش تمبر تاکید زیادی دارد.

در مقابل تمبر‌های دندانه دار هستند. دندانه این تمبر‌ها در تعیین قیمت آن‌ها اهمیت زیادی دارد. معمولا تعداد دندانه‌های هر تمبر کاملا مشخص شده است به همین دلیل نیز عدم مطابقت دندانه و تعداد درج شده در آن به معنای تقلبی بودن تمبر است مگر آن که نشانه‌هایی از از بین رفتن دندانه در تمبر‌ها وجود داشته باشد.

فیلیگران یکی دیگر از مورادی است که تمبر را می‌توان بر آن اساس دسته بندی و ارزش گذاری کرد. فیلیگران در واقع همان پس زمینه تمبر‌ها هستند که به صورت عادی دیده نمی‌شوند. فیلیگران‌ها به صورت دقیق تعیین می‌کنند که آیا تمبر تقلبی است یا خیر معمولا راه‌های برای تشخیص آن وجود دارد اما بهترین راه استفاده از دستگاه‌های فیلیگران سنج است.

تمبر‌ها را بر اساس چاپ می‌توان به دسته‌های دیگری نیز تقسیم بندی کرد. در گذشته برای این که از چند رنگ در تمبر‌ها استفاده شود معمولا آن را چند بار چاپ می‌کردند که تمبر‌های چند چاپ معروف هستند. و یا تمبر‌هایی که به صورت پشت و رو هستند. این تمبر‌ها هم می‌توانند جزو تمبر‌های کمیاب باشند و تشخیص تقلبی و اصل بودن آن‌ها به وسیله یک متخصص چندان هم دشوار نیست.

از تمبر‌های معروف دیگر می‌توان به تمبر‌های سفارشی اشاره کرد که بسیار خاص هستند و در موراد خاص نیز مورد استفاده هستند. از سوی دیگر به دلیل بازار بسیار فعال تمبر در برخی کشور‌ها، شرکت‌هایی اقدام به تولید تمبر‌های خاص برای ایجاد و یا تکمیل کلکسیون‌ها می‌کنند که به تمبر‌های لوکس معروف هستند. کارشناس رسمی رشته تمبر به نوع استفاده تمبر‌ها نیز اهمیت خواهند داد. برای مثال تمبر‌های خاص سفارشی که اغلب هم استفاده سیاسی در گذشته داشته‌اند بسیار مورد توجه‌اند.

یکی از نمونه‌های تمبر‌های پر ارزش در جهان که بنظر ارزش چندانی نداشته باشد تمبر‌های اشتباه چاپی هستند. همانطور که اشاره کردیم در گذشته برای رنگ‌های مختلف در یک تمبر معمولا چند نوبت چاپ انجام می‌شد به همین دلیل امکان بروز اشتباه در چاپ‌های بعدی باعث تمبر‌های اشتباهی می‌شد که فاقد ارزش بودند. به همین دلیل این تمبر‌ها عمدتا به صورت سری کامل و بدون استفاده نگهداری می‌شدند. جالب است بدانید یک سری کامل از این تمبر‌های اشتباهی در آمریکا در حال حاضر با بیش از چهار میلیون دلار مورد معامله قرار می‌گیرد.

از سوی دیگر تمبر‌ها ویژگی‌های خاصی دارند که به بعضی از آن‌ها اشاره کردیم. برای مثال بعضی از تمبر‌ها تنها کاربرد داخلی دارند، یا کاربرد محلی و منطقه ای دارند. و یا تمبر‌های که ارزش مرسوله و نوع آن را تعیین می‌کنند و یا تمبر‌های که برای مناسبت‌های مختلف به کار می‌روند.

کارشناس رشته تمبر در این موراد به بررسی تمبر‌ها می‌پردازد. اختلاف بر سر قیمت انواع تمبر، تعیین ارزش کلکسیون‌ها و موارد این چنینی جز از راه شناسایی انواع تمبر و کاربرد و ویژگی‌های آن ممکن نخواهد بود. به جز این تمبر‌ها می‌توان به تمبر‌های جدید و قیمتی نیز اشاره کرد که به دلیل اهمیت زیاد آن در یادداشت دیگری آن را مورد بررسی قرار داده‌ایم.

در یادداشت‌های دیگر در خصوص کلکسیون‌های تمبر‌ مطالبی را ذکر کردیم اما اینکه مجموعه‌های تمبر چگونه باید باشند و مجموعه‌داران چگونه از نگهداری مجموعه‌های خود سود کسب می‌کنند موضوعی است که توضیح بیشتری می‌طلبد. در بسیاری از مواقع افراد حوزه تمبر را به عنوان سرمایه گذاری انتخاب می‌کنند. ورود به این حوزه بدون توجه به نکات اصولی که کارشناس رسمی دادگستری رشته تمبر در خصوص جمع آوری، خرید و فروش، قیمت و ارزیابی تمبر دارد، قطعا با ضرر و زیان‌های زیادی همراه خواهد بود.

ابتدا به جمع آوری یک مجموعه می‌پردازیم. ابتدا باید بگوییم که چینش تمبر‌ و ایجاد کلکسیون قبل از هر چیز هنر است. اما این هنر مستلزم تخصص است. معمولا کلکسیونی از تمبر ارزش و زیبائی بیشتری دارد که یک سری کامل از تمبر‌ها باشد. تمبر‌ها به صورت تکی ارزش زیادی نخواهند داشت چرا که بازار علاقمند به خرید سری کامل است. هر چه تمبر‌های مورد استفاده در کلکسیون‌ها به اصطلاح سالم و تمیز، کمیاب یا نایاب، و قدیمت تاریخی بیشتری داشته باشند ارزش بیشتری هم خواهند داشت. در تمبر‌های بیشتر قدیمی سری‌ها از آن جهت اهمیت دارند که تمبر‌ها به صورت بلوکی چاپ می‌شدند برای مثال در بسیاری از تمبر‌های شیر و خورشید کلیشه‌هایی وجود دارند که به صورت بلوک کنار هم قرار گرفته‌اند. نبود هر یک از قطعات بلوک سری بلوک را دچار مشکل می‌کند. سری تمبر‌ها به مثابه موزاییک‌هایی هستند که کنار هم قرار گرفته و از لحاظ زیبائی یکدیگر را تکمیل می‌کنند.

کارشناس دادگستری رشته تمبر در تفکیک تمبر‌ها به نوع چاپ تمبر اهمیت ویژه‌ای می‌دهد. در بسیاری از موارد تمبر‌های مشابه در یک کلکسیون قرار می‌گیرند که ظاهرا همدیگر را تکمیل می‌کنند اما اصل نوع چاپ تمبر‌ها متفاوت است. تمبر‌های دورو، تمبر‌های فیلیگیران، خط دار، وارو، دورو چاپ و بسیاری از تمبر‌هایی که با چند بار چاپ تولید می‌شوند و نقش‌های مختلفی را نشان می‌دهند در ارزیابی مجموعه‌های تمبر اهمیت خواهد داشت. ضمنا بسیاری از این چاپ‌ها مختص دوره‌های خاص تاریخی هستند و به دلیل محدودیت‌های چاپی و یا دلایل دیگر صورت گرفته که هرگز چاپ دیگری نداشته‌اند. مجموعه داران معمولا این نوع تمبر‌ها را کمیاب یا نایاب می‌دانند. در ارزیابی کارشناس رسمی رشته تمبر در تشخیص تمبر‌های تقلبی در کلکسیون‌ها معمولا این موراد که تمبر شناسی بسیار حائز اهمیت است مورد توجه قرار می‌گیرد.

برای مثال می‌توان به تمبر‌های نمونه یا سورشاژ اشاره کرد که در موراد خاص قبل از چاپ و یا تغییر دوره سیاسی مورد استفاده بوده‌اند. یکی دیگر از نکات مهم در جمع آوری تمبر توجه به تمبر‌های تقلبی در گذشته است. تقلب پدیده جدیدی نیست در گذشته نیز افرادی برای کسب سود اقدام به چاپ تمبر می‌کردند. این تمبر‌ها ممکن است در کلکسیون‌ها کامل کننده تمبر‌های اصلی باشند که ارزش مجموعه تمبر را به شدت کاهش می‌دهد و از سوی دیگر سری کامل این تمبر‌های تقلبی می‌تواند ارزش خاص خود را داشته باشد!

در جمع آوری تمبر به بازار تمبر نیز توجه کنید. اینکه از کجا تمبر بخریم؟ گران ترین تمبر‌ها کدام اند؟ معتبر ترین تمبر‌ها در کجا هستند؟ و بسیاری از سوال‌های دیگر در خصوص فروشگاه‌های مجازی خرید و فروش تمبر اهمیت خواهند داشت. بنابراین در جمع آوری به محل خرید، فروشگاه‌های تمبر و قیمت تمبر توجه کنید.

استراتژی در سرمایه گذاری تمبر هم اهمیت دارد. هر چند خرید و فروش تمبر‌های قدیمی سود کوتاه‌ مدت و بسیار بیشتری دارد اما برای افرادی که به دنبال ریسک کمتری هستند و توانایی جمع آوری و تکمیل کلکسیون هم ندارند خرید و فروش تمبر‌های جدید بسیار عاقلانه تر است.

کارشناس رشته تمبر در موراد مختلف کلکسیون‌های و مجموعه‌های تمبر را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. مجموعه تمبر ممکن است بر اساس چندین شاخص تخصصی و غیر تخصصی و عینی و ذهنی مورد ارزیابی قرار بگیرد. ارزش معنوی تمبر تابعی از ارزش تاریخی و ذهنیت بازار است در حالی که تانخوردگی، کثیف نبودن، جدا نشدن چسب، کامل بودن مجموعه و غیره نیز از عوامل اصلی تعیین قیمت مجموعه‌های تمبر خواهند بود.

 

یکی از زیباترین و جذاب‌ترین تمبر‌های موجود در بازار تمبر‌های طلا و نقره هستند. این تمبر‌ها صرفا جنبه اقتصادی و زیبائی دارند و به عنوان تمبر‌های لوکس در بازار خرید و فروش می‌شوند. در خصوص ارزش واقعی این تمبر‌ها مباحث زیادی طرح شده است. از یک سو این تمبر‌ها مانند سکه‌ها دارای پشتوانه اقتصادی هستند و از سوی دیگر برخی معتقدند که ارزش واقعی این تمبر‌ها در واقع تنها طلا و نقره‌ای است که در آن بکار رفته است.

کارشناس رسمی دادگستری تمبر در خصوص مباحث و جدل‌هایی که در این باره وجود دارد اظهار نظر می‌کند و از سوی دیگر به حل اختلافات در این زمینه خواهد پرداخت. اختلافاتی که شکل می‌گیرد عمدتا در دو حوزه هستند. اول اینکه تمبر فروخته یا خریداری شده ارزش قیمت پرداختی را ندارد و از سوی دیگر تمبر‌های مختلف و تقلبی که در بازار ممکن است مورد معامله قرار بگیرند.

از مهم‌ترین تمبر‌های طلا می‌توان به تمبر‌های طلا و نقره حافظ، تمبر طلای شهریار، امام خمینی، تمبر فاخر فردوسی، تمبر امام رضا و تمبر طلای پهلوی اشاره کرد. این تمبر‌ها از دو طریق مورد معامله هستند. شکل اول ثبت نام تمبر طلا در فراخوان‌هاست. ثبت نام تمبر طلا با فراخوان توسط شرکت پست جمهوری اسلامی ایران صورت می‌گیرد و متقاضیان می‌توانند با مراجعه به دفاتر پست و پرداخت هزینه تمبر و مالیات بر ارزش افزوده و تکمیل فرم‌های مربوطه اقدام به سفارش تمبر کنند. این تمبر‌ها هم جنبه اقتصادی دارند و هم به دلیل ماندگاری ارزش معنوی زیادی پیدا می‌کنند.

چرا تمبر‌های طلا و نقره اهمیت دارند؟ از نظر اقتصادی خرید این تمبر‌ها به مثابه خرید طلاست. بنابراین در حفظ ارزش پول اهمیت دارد و از سوی دیگر امکان نگهداری این تمبر‌ها زمینه افزایش قیمت را به مرور زمان ایجاد می‌کند. از آنجا که تمبر‌های طلا به تعداد محدودی تولید می‌شود و بعد از مدتی خرید و فروش آن بسیار کم می‌شود در حالی که تقاضا‌ها پا برجاست باعث افزایش قیمت آن خواهد شد. برای مثال از نظر کارشناس رسمی دادگستری تمبر عدم تولید تمبر فاخر فردوسی در مدت زمان کمی زمینه افزایش قیمت شدید این تمبر‌ها را فراهم کرده است.

بر عکس تمبر‌های کاغذی که همواره در بازار موجود هستند خرید تمبر‌های طلا به دشواری صورت می‌گیرد. به همین دلیل ممکن است در جریان خرید و فروش مشکلاتی بروز کند. تمبر‌های طلا و نقره به دلیل نقش برجسته‌ای که دارند معمولا از بهترین نوع فلزات در ساخت آن استفاده می‌شود اما تمبر‌های تقلبی احتمالا یا روکش طلا دارند و یا ناخالصی‌هایی دارند از سوی دیگر اگر به این تمبر‌ها دقت کرده باشید نقش برجسته آن‌ها بسیار دقیق کاملا مشابه یکدیگر است و خراش در آن‌ها و یا ناوزین بودن آن قاعدتا نشان از تقلبی بودن یا صدمه دیدن تمبر است. بنابراین این دو مورد در ارزیابی کارشناس رسمی تمبر بسیار مورد توجه است.

تمبر‌های طلا و نقره در ایران با قیمت‌های مختلفی به فروش می‌رسند. قیمت تمبر طلا و نقره بر اساس چند فاکتور تعیین می‌شود. اولا این تمبر‌ها در وزن‌های معمولا 5 گرمی و 10 گرمی هستند که قیمت متفاوتی دارند. از سوی دیگر برای مثال قیمت یک تمبر 5 گرمی گاندی کمتر از یک تمبر 5 گرمی فردوسی است. این اختلاف را اختلاف در ارزش بازار می‌گویند. برای مثال اکنون در سایت‌های مختلف امکان خرید و فروش تمبر طلا به صورت آنلاین وجود دارد اما تمبر‌های فردوسی و یا تمبر‌های نوروزی بسیار کمیاب‌تر هستند.

بنابراین از نظر کارشناس تمبر در هنگام خرید و فروش تمبر طلا به نوع تمبر و تعداد عرضه آن به بازار باید توجه خاصی کرد. بعضی از تمبر‌ها به دلایل مختلف من جمله زیبائی و ذهنیت تاریخی- فرهنگی که نسبت به آن وجود دارد اولا به سرعت مورد معامله قرار می‌گیرند و از سوی دیگر ارزش افزوده بسیار بیشتر نسبت به موراد مشابه پیدا می‌کنند.

کارشناسان ما در امر خرید و فروش تمبر‌های طلا و نقره و تعیین ارزش واقعی آن و جمع آوری کلکسیون‌های تمبر و ارزیابی مجموعه‌های تمبر با سالیان متمادی فعالیت در این حوزه آماده ارائه مشاوره و انجام امور کارشناسی هستند.

امروزه‌ تمبر‌ها به دلیل ارزش مالی و فرهنگی که دارند ارزش بسیار زیادی پیدا کرده‌اند. قیمت تمبر‌ها در بازار گاها از مرز صد میلیون تومان هم می‌گذرد. در یادداشتی دیگر در خصوص تعیین ارزش آن مباحثی توسط کارشناس رسمی دادگستری رشته تمبر مطرح شد و سلامت تمبر به عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های تعیین ارزش بررسی شد اما در یادداشت پیش رو در خصوص نگهداری و نام گذاری تمبر‌ها بحث خواهد شد.

نام گذاری تمبر‌ها از آن رو اهمیت دارد که می‌توان مسائل فرهنگی و اجتماعی و وقایع سیاسی را در بر بگیرد به همین دلیل چه تمبر‌های جدید و چه تمبر‌هایی که در گذشته چاپ شده‌اند با در نظر گرفتن این موراد چاپ شده‌اند. از سوی دیگر بسیاری از افراد که کلکسیون‌‌های تمبر نگهداری می‌کنند و یا تمبر‌هایی که در موزه‌ها نگهداری می‌شود و یا تمبر‌هایی که نیاز به حمل و نقل دارند معمولا باید با اصول و استاندارد‌هایی نگهداری شوند چرا که کوچکترین خراش، ضربه و یا رطوبت می‌تواند ارزش تمبر را به شدت کم کند.

چه عواملی در نگهداری تمبر تاثیر گذار است؟ به طور کلی می‌توان ابتدا به محیط اشاره کرد. محیط نگهداری تمبر باید کمتر از 17 درجه سانتی گراد دما و رطوبت آن نیز بین 50تا 60 درصد باشد. اگر به محیط نگهداری تمبر دقت کافی نشود بلافاصله تمبر‌ها دچار لک و رنگ‌های کبود می‌شود به شکلی که انگار به آن رطوبت رسیده باشد. این لک‌ها عمر مفید تمبر‌ها را بسیار کاهش می‌دهند و در معاملات هم بیش از نصف ارزش تمبر کاسته خواهد شد. کارشناس دادگستری رشته تمبر در ارزیابی تمبر به وجود این لکه‌ها که همان قارچ‌های رشد کرده بر روی کاغذ‌ها هستند توجه بسیار زیادی خواهد داشت.

اگر کلکسیون تمبر دارید و یا مسئول نگهداری تمبر در موزه‌ها هستید به نور توجه بیشتری کنید. بهترین محیط برای نگهداری تمبر در فضایی کاملا تاریک است اما ناچارا چنین فضایی امکان نخواهد داشت به همین دلیل باید حداکثر نور ممکن استفاده شود. نور طبیعی و غیر مستقیم که اشعه ماورا بنفش کمتری دارد نیز بهترین راه برای مراقبت از تمبر است.

اما موارد دیگری نیز می‌توانند تاثیر مخرب عوامل محیطی را تشدید کنند. به همین دلیل هنگام خرید توصیه می‌شود که خریداران به نواع کاغذ تمبر‌ها و چسب مورد استفاده در آن. محیطی که فروشنده آن را نگهداری می‌کند و احتمال دسترسی افراد به تمبر توجه شود. تمبر به هیچ وجه نباید با دست لمس و جابجا شود. چسپ و کاغذ تحت تاثیر عوامل محیطی میل به جدا شدن دارند. علاوه بر رطوبت و جنس کاغذ و چسب، نور نیز در جدا شدن آن‌ها تاثیر گذار است. به همین دلیل تمبر‌هایی که آثار جداشدگی در آن وجود دارد به هیچ وجه قابل نگهداری طولانی مدت نیستند. کارشناس رشته تمبر هنگام ارزیابی حتی به مورادی مانند نوع جمع آوری و نگهداری کلکسیون هم توجه می‌کند. برای مثال باید دقت شود که جنس آلبومی که تمبر‌ها در آن نگهداری می‌شود چیست. بسیاری از آلبوم‌های پلاستیکی برای تمبر‌ها مضر هستند و عمر آن را کمتر از نصف خواهد کرد. موراد فوق به مثابه الفبای نگهداری اصولی تمبر هستند که در تعیین ارزش و بررسی اختلافات در خصوص نگهداری تمبر اهمیت پیدا خواهند کرد.

انتخاب نام تمبر‌ها تابعی از مسائل اجتماعی، فرهنگی، تاریخی و رویداد‌هایی است که در دوره‌های مختلف به وقوع می‌پیوندد. نام تمبر‌ها در تعیین ارزش تمبر اهمیت دارد. برای مثال ممکن است تمبر‌های زیادی از دوران قاجار باقی مانده باشد اما تمبر‌هایی که به نام شاهان قاجار است اهمیت بیش از پیش پیدا کنند.

اما در تمبر‌های جدید که عمدتا هم تمبر‌های فاخر و گرانقیمتی از طلا و نقره هستند، مناسبت‌ها اهمیت پیدا می‌کنند. در واقع این تمبر‌ها بیشتر اقتصادی‌اند و جنبه زیبائی و تجملاتی دارند از این رو کمتر عناوینی بکار می‌رود که حساسیت‌هایی در بازار ایجاد کند. به همین دلیل در انتخاب نام‌ها کارشناس رسمی رشته تمبر به نوع ارائه و کاربرد تمبر بسیار توجه می‌کند.

از آن جا که خرید و فروش و نگهداری تمبر از امور اصولی و تخصصی هستند و مورادی که به نظر ساده می‌آیند اما ممکن است یک کلکسیون را به راحتی از بین ببرد و یا از ارزش آن بکاهد توصیه می‌شود هنگام خرید و فروش جهت مشاوره و ارزیابی قیمت و همچنین اظهار نظر در خصوص نحوه نگهداری تمبر‌ها با کارشناس رسمی دادگستری رشته تمبر مشورت شود.